کتاب «غرب چگونه غرب شد؟» اثر دکتر صادق زیباکلام در سال ۱۳۹۴ از طرف انتشارات روزنه در تهران چاپ شده است. این پست شرح نکاتی است که حین خواندن چاپ چهارم کتاب در فوریه‌ی ۲۰۲۰ به نظرم رسیده است. از دید من کتاب حاضر مجموعه‌ای مختصر است که در عرض تقریبا ۱۵ ساعت می‌تواند مهم‌ترین وقایعی را معرفی کند که به تغییر نگرش غرب به جهان
منجر شد. محتوای کتاب شامل تحولاتی است که از انتهای قرون وسطی تا پنج
قرن بعد از آن در اروپا به وقوع پیوسته است؛ یعنی در فاصله‌ی ۱۳۰۰ تا ۱۸۰۰ میلادی.
دوره‌ی تاریخی که کتاب آن را در بر می‌گیرد ۵۰۰ سال است. کتاب شامل حدودا ۲۴۰ صفحه است و با توجه بو دوره تاریخی آن تقریبا هر صفحه بیش‌تر از دو سال را بررسی می‌کند. با توجه به اینکه سیر تحولات به‌صورت کافی ارایه شده است، این مقدار از خلاصه‌نویسی نشان‌دهنده‌ی اشراف نویسنده به حوزه و دوره‌ی تاریخی مورد بررسی است. نویسنده توانسته‌است وقایع این دوره را بررسی و اهم آن‌ها را استخراج کند به طوری که مجموعه‌ی تحولات به صورت گویا شرح وقایع را بازگو می‌کند. محتوای کتاب به ترتیب زیر تقسیم‌بندی شده است:
- فصل ۱: ما و غرب: روایت یک کج‌فهمی تاریخ -- ۳۲ صفحه
- فصل ۲: غرب قبل از رنسانس -- ۳۴ صفحه
- فصل ۳: رنسانس -- ۱۸ صفحه
- فصل ۴: نهصت اصلاح دینی یا رفرماسیون (۱۵۱۷ تا ۱۶۰۰) -- ۶۸ صفحه
- فصل ۵: انقلاب تجاری، عصر سفرهای دریایی و تولد بورژوازی (۱۴۰۰ تا ۱۶۰۰) -- ۲۴ صفحه
- فصل ۶: ظهور دولت‌های مطلقه؛ وستفلیا و تولد کشور-ملت (۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰) -- ۱۴ صفحه
- فصل ۷: عصر روشنگری (۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰) -- ۴۲ صفحه
- فصل ۸: تاثیرات اجتماعی روشنگری -- ۱۸ صفحه
- فصل ۹: روشنگری و انقلاب علمی -- ۱۳ صفحه
از تقسیم‌بندی فوق چنین استنباط می‌شود که بخش‌های عمده‌ی کتاب به ترتیب شامل فصل ۴ (نهصت اصلاح دینی یا رفرماسیون)، فصل ۷ (عصر روشنگری) و مجموعه‌ی فصل ۲ (غرب قبل از رنسانس) به همراه فصل ۱ (ما و غرب: روایت یک کج‌فهمی تاریخ) هستند.
فصل ۴ مهم‌ترین فصل کتاب است و به اصلاحات دینی می‌پردازد. این فصل از این نظر برجسته شده است که مخاطبان کتاب و خود نویسنده اشتراکاتی بین آن دوره‌ی تاریخی در غرب و دوره‌ی حاضر در کشورشان می‌بینند. شاید هم آرزوی وقوع چنین اصلاحاتی را در جامعه‌ی خویش دارند.
فصل ۷ دومین بخش مهم کتاب است و به مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخی می‌پردازد که باعث تغییر نگرش غربیان به دنیا و حیات شدند. این قسمت، فهرست خوبی از اشخاص موثر در جریان به وجود آمدن غرب جدید ارایه می‌دهد. می‌توان گفت که این قسمت نیز آن چیزی را در بطن دارد که در جامعه‌ی نویسنده و مخاطبان آرزو می‌شود. وقایعی که در این فصل به آن پرداخته می‌شود منجر به تغییراتی در جامعه غرب شده است که موضوع فصل‌های ۸ و ۹ هستند. با توجه به اهمیتی که به خودِ وقایع داده شده‌است به نظر می‌رسد باید نتایج آن به صورت مبسوط‌تری بررسی شوند اما چنین نشده‌است. بخش مربوط به نتایج در کل ۳۱ صفحه را است. این دو قسمت می‌توانست به بررسی‌های عمیق‌تری بپردازد.
فصل ۲ و فصل ۱ طبقه‌ی بعدی اهمیت را تشکیل می‌دهند. فصل ۲ به رنسانس می‌پردازد و فصل ۱ به کج‌فهمی تاریخ. با توجه به اینکه رنسانس اصل و اساس تمام تحولات دنیای غرب در این دوره تاریخی است، نکته جالب توجهی است که نویسنده مجبور شده است به همان اندازه‌ای که به رنسانس پرداخته‌است، به کج‌فهمی تاریخ نیز بپردازد. این امر نشان می‌دهد که جامعه‌ی مخاطب تا چه حد با تفسیرهای نادرست در مورد غرب مملو بوده است.
در طول کتاب، نویسنده روش جالب توجهی در برخورد با شخصیت‌ها و وقایع اتخاذ کرده است. به‌جز فصل ۷، به ندرت در مورد اشخاص صحبت کرده و بیش‌تر بر روی وقایع متمرکز شده است. این موضوع باعث می‌شود که خواننده بین نام‌ها و تاریخ‌ها گم نشود و اصل موضوع را بخواند. با این حال، در فصل ۷ بر اشخاص تکیه شده است و احتمالا به خاطر اهمیتی است که این شخصیت‌های تاریخی برای نویسنده دارند. از نظر نویسنده، مارتین لوتر کینگ را می‌توان قهرمان بخش اصطلاحات دینی و ژان ژاک روسو به همراه دکارت را می‌توان قهرمانان بخش روشنگری نامید.
در مجموع زبان کتاب آسان و قابل فهم است. سیر وقایع در اکثر موارد قابل تعقیب است هر چند که خطاهای ویراستاری و ورود ناگهانی بعضی مفاهیم می‌تواند خواننده را دچار سردرگمی می‌کند.
چنانکه نویسنده نیز در پیشگفتار اشاره می‌کند، کتاب فاقد منابع و مآخذ است. این موضوع مانع طرح این کتاب به عنوان یک منبع دانشگاهی می‌شود اما چندان اهمیتی برای خواننده‌ی مبتدی ایجاد نمی‌کند زیرا فقط اهم موضوعات در کتاب بررسی شده است و هر خواننده‌ای می‌تواند با کمی جستجو اطلاعات عمیق‌تری را در مورد وقایع و اشخاص مورد اشاره در کتاب پیدا کند.
از لحاظ ساختاری کتاب به یک فصل دیگر نیاز دارد که به جمع‌بندی بحث بپردازد. نبود این فصل باعث شده است که در انتهای فصل ۹ سیر مفاهیم به صورت ناگهانی قطع شود. به نظر نمی‌رسد خواننده در انتهای فصل ۹ دقیقا متوجه شده باشد که آن فصل چگونه با موضوع کتاب پیوند می‌خورد.
مجموعا کتابی مفید است که به شکلی قابل فهم مهم‌ترین وقایع دوره‌ی تاریخی ۱۳۰۰ تا ۱۸۰۰ میلادی را در اروپا بررسی کرده و به قطع موفق شده است خواننده را با اهم وقایع و سیر جهان‌بینی غربی آشنا می‌کند.